الفلسفة الانسان عند هيدجر

پوختە

کاتێک دوو پایەی فەلسەفی لەیەک بابەتدا کۆدەبنەوە، مۆزایکێکی نایاب دروست دەبێت. ئەمەش ڕوویدا کاتێک هیدگر، فەیلەسوفی هەبوونی سەرسوڕهێنەر، لەگەڵ چەمکی مرۆڤدا کۆبووەوە، کە دەربرين دەكات لەلوتکەی بايەخى فەلسەفەی هاوچەرخ. هیدگر لە پێشکەشکردنی ڕوونکردنەوەیەک سەبارەت بە پێکهاتنی مرۆڤ ونەخشی پێکهاتەکەی وچۆنیەتی پەیوەندی بە جیهانی دەرەوەدا سەرکەوتوو بوو، وەک چۆن بەشێوەیەکی واقیعيانە وهەبوونى-فیزیکی پێشکەشی کرد، گرنگی گشتی هەبوون بە مرۆڤەوە بەستەوە (دازين). جەوهەری هەبوون ئەوەیە کە هەبوونی هەیە، جەوهەری هەبوونى تیایە، مرۆڤ دەکاتە تاکە بوونەوەرێک کە ئاگاداری هەبوونی خۆی بێت. تەنها مرۆڤ ئاگاداری هەبووني خۆيەتى وهەبوونى تێدەپەڕێنێت بەرەو هەبوونی خۆی. هەبوونى مرۆڤ بۆ واقیعی هەبوونی خۆی جەوهەرییە. بەهۆی جەوهەری بوونی مرۆڤەوە، هیدگر کردی بە بنەمای هەبوونی گەردوون. هەبوون پرسیارکەر خودی هەبوون (واتە هەبوو) دەگرێتەوە. هەبوونی مرۆڤ (دازين) هەبوونێکە بەرەو دەرەوە فرێدەرێت دەکرێت وهیچ دەربازبوونێکی لێی نییە. بۆیە دەبێت بە هەموو ئیرادەیەکی ئازادەوە قبوڵى بکات تا ئەو کاتەی نەتوانێت ئەم واقیعە یان ئەم حەقیقەتە بگۆڕێت، بۆیە دەبێت بە یەکخستنی هەبوونی خۆی بیکاتە موڵکی خۆی. هەبوونی مرۆڤ لەجيهان پەیوەستە بە (هەبوونى لەگەڵ ئەوانیتر)، هەبوونی ئەو لەگەڵ ئەویتردا دەکاتە هەبوونێکی کاریگەر چونکە پەیوەندی کاریگەری وکارلێكردن لەنێوانیاندا هەیە. ئەمە تەنیا ئاماژەیە بۆ کۆمەڵایەتی سروشتی مرۆڤ وگۆڕانی.

لەبەرئەوەی هەبوونی مرۆڤ لەگەڵ ئەوانی تردا بەدەست دێت، ولێرەدا بەستراوەتەوە بە جیهانی دەرەوە، بۆمان دەردەکەوێت کە ئەم پەیوەندییە وای لێدەکات ببێتە هەبوونێکی نیگەران وبارگرانی هەبوونی خۆی هەڵدەگرێت، چۆنكە هەبوون وئازادی هەبوونەکەی بەستراوەتەوە بە ئەزموونی... نیگەرانى. نیگەرانى دەربرين لە ئەزموونێکی ژیاو یان هەستێکی هەبوونگەرایی دەکات کە پەیکەری هەبوونی نیگەرانییەکەی بۆ مرۆڤ ئاشکرا دەکات. مرۆڤ لەڕێگەی نیگەرانى دەگەڕێتەوە بۆ خودی خۆی، لە ڕێگەیەوە ڕێبازی دازين لەجيهانى بابەتەوە بۆ توخمە ڕەسەنەکە لە هەبوونی خۆیدا دەگۆڕێت، وەک ئەوەی مرۆڤ پاڵدەنێت بۆ گەیشتن بە هەموو توانا تاکەکەسییەکانی.

هه ڕوه ها له نێو ئه و زاراوانه ی ترى هیدگر به هەبوونی مرۆڤه وه گرێیداوه مردنه ، هەبوونی تاکی کردووه ئامانجی خۆی که بهمردن کۆتایی دێت، مه حاڵه دوای ئه وه ئه گه ڕێکی دیکه بۆ هەبوون ده ست بهێنرێت وئه ویش به ئه گه ڕه کی تایبه ت به تاکەوە دادەنێت. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە هیچ سوودێکی بۆ کەس نییە کە لە شوێنی ئەو یان لە جیاتی ئەو بمرێت. کاتێک باسی مردن دەکرێت، بە ڕووداوێکی كەسايەتى دادەنرێت کە کەس ناتوانێت تاقيبکاتەوە لەجیاتی كەسەكى تر کە ملکەچی ئەم ئەگەرە دەبێت. ئەو هەبوونەی کە ڕێبازەکەی بەمردن کۆتایی دێت لە کاتدایە، فرێ دەدرێت بۆ ناو کات، یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی دازين پێکهاتە کاتییەکەیەتی، کە واتاکەی لەنيگەرانى بەردەوام ئاشکرا دەبێت. دازين بەم نيگەرانىە تەواوەتى خۆی لەسێ گۆڕەپانی کات (ڕابردوو، ئێستا و داهاتوو) بەدی دينيت ، کە لەڕێگەی پرۆسەی مردنەوە کۆتایی دێت. مرۆڤ (دازين) هەبوونێکی کاتە پەیوەستە بەواقیعی ماددییەوە بەجۆرێک لەنيگەرانى ونیگەرانی وبەرپرسیارێتی.