ڕۆلی سەربازی یارمحەمەدخانی کرماشانی لە پێشهاتە ناوخۆییەکانی ئێران لەماوەی ساڵانی (1908 - 1912)
DOI:
https://doi.org/10.21271/zjhs.28.5.8الملخص
پوختە
وڵاتی ئێران لەسەرەتای سەدەی بیستەم کۆمەڵێک پێشهاتی ناوخۆیی گرنگ و هەستیاری بەخۆوەبینی، بەجۆرێک کاریگەری لەسەر سەرجەم کایەکانی ژیانی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی ئەو وڵاتە هەبوو، کە بەقۆناغێکی هەستیاری پڕ لەکێشمەکێشی سیاسی تێپەڕی، لەدیارترین ئەو پێشهاتانەش کە لەئەنجامی خەبات و تێکۆشانی شۆڕشگێڕان و ئازادیخوازان لە ئێران کە لەپێناو هێنانەدی ئازادی سیاسی و ژیانێکی دەستووری هەوڵەکانی خۆیان خستبووەگەڕ هاتە بەرهەم، زۆری نەبرد لەساڵی 1908 بەهۆی ململانێی ناوخۆیی لەنێوان شا و ئازادیخوازەکان سەری کێشا بۆ شەڕی ناوخۆیی و تا ساڵی 1912 درێژەی کێشا. گومانی تێدانییە لەم نێوەندەدا کوردەکانیش لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەپێناو هاتنەکایەی ئازادی سیاسی و ڕادەربڕین و نەهێشتنی جیاوازی نەتەوەیی و چینایەتی و دابینکردنی یەکسانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لەپاڵ ئازادیخوازانی ئێرانی خەباتیان کردو ژیانی خۆیان کردە قوربانی، لەدیارترین ئەو کەسایەتیانەش یارمحەمەخانی کرماشانی بوو، کە یەكێک لەدیارترین سەرکردە کوردە ئازادیخوازەکانی وڵاتی ئێران بەگشتی و ڕۆژەهەڵاتی کوردستان بەتایبەتی بوو، ناوبراو لەڕیزی سەرکردە هەرە گەورەو ناودارەکانی مێژووی ئێران دێت، کە لەپێناو ئازادی سیاسی و ڕادەربڕین لەوڵاتی ئێران بەگشتی گیانی خۆی بەخشی.
المراجع
9.کتێبی بەڵگەنامەیی:
- کتاب آبی (1363هـ.ش)، گزارشهای محرمانە وزارت امور خارجە انگلیس دربارە انقلاب مشروطە ایران، بەکوشش و ویراستار: احمد بشیری، ج5، نشر نو، تهران
- ---------- (1365هـ.ش)، گزارشهای محرمانە وزارت امور خارجە انگلیس دربارە انقلاب مشروطە ایران، بەکوشش و ویراستار: احمد بشیری، ج6، نشر نو، تهران.
- ---------- (1366هـ.ش)، گزارشهای محرمانە وزارت امور خارجە انگلیس دربارە انقلاب مشروطە ایران، بەکوشش و ویراستار: احمد بشیری، ج7، نشر نو، تهران.
- ---------- (1369هـ.ش)، گزارشهای محرمانە وزارت امور خارجە انگلیس دربارە انقلاب مشروطە ایران، بەکوشش و ویراستار: احمد بشیری، ج8، نشر نو، تهران.
- گزیدە اسنادی از وقایع مشروطیت در کردستان و کرمانشاهـ (1385هـ.ش)، از آرشیو اسناد کتابخانە مجلس شورای اسلامی، بەکوشش: رضا آذری شهرضایی، انتشارات کتابخانە موزە و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران.
2. یادداشت و بیرەوەرییەکان:-
- امیر احمدی، احمد (1373هـ.ش)، خاطرات نخستین سپهبد ایران، انتشارات مؤسسە پژوهش و مطالعات فرهنگی، تهران.
- تقی زادە، سیدحسن (1358هـ.ش)، زندگی طوفانی خاطرات سیدحسن تقی زادە، بەکوشش: ایرج افشار، انتشارات محمدعلی علمی، تهران.
- جاوی، سلام الله (1358هـ.ش)، فداکاران فراموش شدە سدە آزادی، انتشارات باشگاهـ ادبیات، تهران.
- خلعت بری، محمد ولیخان (1362هـ.ش)، یادداشتهای سپهسالار تنکابنی، گردآوری: امیر عبدالصمد خلعت بری، بەاهتمام: محمود تفضلی، انتشارات نوین، تهران.
- دولت آبادی، یحیی (1362هـ.ش)، حیات یحیی، چ4، ج3، انتشارات عطار و انتشارات فردوسی، تهران.
- سردار بهادر، جعفرقلیخان (1372هـ.ش)، خاطرات سردار اسعد بختیاری، بەکوشش: ایرج افشار، انتشارات اساطیر، تهران.
- شوستر، ویلیام مورگان (1389هـ.ش)، اختناق ایران، ت: حسن افشار، نشر ماهی، تهران.
- فخرائی، ابراهیم (1371هـ.ش)، گیلان در جنبش مشروطیت، چ3، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران.
- فریدالملک همدانی، میرزا محمدعلیخان (1351هـ.ش)، خاطرات فرید از 1291 تا 1334هجری قمری، گردآورندە: مسعود فرید (قراگزلو)، انتشارات زوار، تهران.
- کسروی، احمد (1363هـ.ش)، تاریخ مشروطە ایران، چ16، ج2، انتشارات امیر کبیر، تهران.
- ------------------ (1386هـ.ش)، تاریخ هجدە سالە آذربایجان، چ2، انتشارات نگاه، تهران.
- ملک زادە، دکتر مهدی (1358هـ.ش)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، چ4، ج6 و 7، انتشارات علمی، تهران.
3. کتێبەکان:-
- افشار سیستانی، ایرج (1382هـ.ش)، پژوهش در نام شهرهای ایران، چ2، انتشارات روزنە، تهران.
- بامداد، مهدی (1357هـ.ش)، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، ج1 و ج2، انتشارات زوار، تهران.
- حقیقت رفیع، عبدالرفیع (1376هـ.ش)، فرهنگ تاریخی و جغرافیایی شهرستانهای ایران، انتشارات کوش، تهران.
- درویشیان، علی اشرف (1357هـ.ش)، کتاب بیستون، انتشارات شباهنگ، تهران.
- دهخدا، علی اکبر (1377هـ.ش)، لغتنامە دهخدا، چ2، ج9، مؤسسە لغتنامە دهخدا، تهران.
- رئیس نیا، رحیم (1360هـ.ش)، حیدر عمو اوغلی در گذر از طوفانها، انتشارات دنیا، بیجا.
- سلطانی، محمدعلی (1370هـ.ش)، جغرافیای تاریخی و تااریخ مفصل کرمانشاهان ((باختران))، انتشارات مؤلف، تهران.
- صفایی، ابراهیم (1363هـ.ش)، رهبران مشروتە، چ3، ج1، انتشارات جاویدان، تهران.
- کازرونی، جعفر (1367هـ.ش)، تاریخ پهلوانی در کرمانشاهـ - در دو قرن اخیر (1174 – 1374هـ.ش)، ج1، انتشارات طاق بستان، کرمانشاهـ.
- کشاورز، اردشیر (1378هـ.ش)، نقدی بر کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل ایلات و طوایف کرمانشاهان، انتشارات طاق بستان، تهران.
- میرنیا، سیدعلی (بیتا)، ایل ها و طایفەهای کرد ایران، انتشارات نسل دانش، تهران.
- نوایی، دکتر عبدالحسین (2535)، دولتهای ایران از آغاز مشروطیت تا التماتوم، انتشارات بابک، تهران.
4. نامەو تێزە زانستییەکان:-
4. 1. ماستەرنامە:
- صادق، دلزار صالح (2016)، ژیانی پەرلەمانی لەئێران لەنێوان ساڵانی (1906 – 1925)، ماستەرنامە (بڵاونەکراوە)، زانکۆی سەڵاحەددین – هەولێر.
4. 2. تێزی زانکۆیی:
- صادق، دلزار صالح (2023)، پارت و ڕێکخراوە سیاسییەکانی ئێران (1941 – 1953)، دکتۆرانامە (بڵاونەکراوە)، زانکۆی سەڵاحەددین – هەولێر.
5. توێژینەوەی زانستی:-
- پروانە، نادر (بهار 1393هـ.ش)، کرمانشاه و کردستان در عصر مشروطیت، فصلنامە مطالعات تاریخی، ش44.
6. پێگەی ئەلیکترۆنی:-
- https://www.ahsib.com/ar/tools/convert-length/mile-to-kilometer/
التنزيلات
منشور
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2024 Delzar Salih Sadiq
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution 4.0 International License.
