ئاڵناگارییەکانی بەردەم لێكۆڵینەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تاوانە زانیاری و ئەلکترۆنی و دیجیتاڵیەکاندا، پەیڕەوکردنی ڕێبازێکی فرە ڕەهەندی بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی لێکۆڵینەوە لە سەردەمی پێشکەوتنی دیجیتاڵیدا

توێژەران

  • پروشە قلندر حسین بەشی یاسا، کۆلێژی زانکۆیى گۆیژە، سلێمانی، هەرێمی كوردستان - عێراق

##semicolon##

https://doi.org/10.21271/zjlp.22.sp.23

پوختە

  لەبەردەوامی بەرەوپێشچوونی جیهان بەرەو دنیایی دیجیتاڵی بوون ، تاوانەکانی زانیاری و ئەلکترۆنی وەک هەڕەشەیەکی بەرچاو سەریان هەڵداوە، کە  ئەمەش کۆمەڵێک چالاکیی نایاسایی لەخۆ دەگرێت لەوانە هاککردن و دزینی ناسنامە و سیخوڕی ئەلیکترۆنی ....هتد. ئەم توێژینەوەیە خوێندنەوەو شیکاری بۆ ئەم شیوازە نوێیانەی تاوانکاری دەکات (تاوانەکانی زانیاری و  ئەلکترۆنی) هەروەها باس لەو ئاڵنگارییانە دەکات کە رووبەڕووی لێکۆڵەران دەبنەوە لە ڕێگریکردن و چارەسەرکردن و کەمکردنەوەی ئەم جۆرە تاوانانەدا. ڕوانگەی یەکەمی ئەم توێژینەوەیە هەوڵی ناساندن و بەدواداچوون دەکات بۆ ئەو لایەنە فرە رەهەندییانەی کە تاوانەکانی زانیاری لەخۆ دەگرێت. ئەمەش وا دەکات تێڕوانینێکی گشتی لەبارەی جۆرەکانی ئەو تاوانانەی کەلەم جوارچیوەیەدا بخاتەڕوو، هەر لە ساختەکاری داراییەوە تا پێشێلکردنی داتاکان، شیوازە جیاوازەزەکانی تاوانەکانی زانیاری ، کە دەبنە هۆی هەڕەشە و مەترسی لەسەر تاکەکان، بازرگانییەکان و تەنانەت گەلانی ووڵاتان. هەربۆیە لەم روانگەیەوە تێگەیشتن لە مێژوو و سروشت و پەرەسەندنی ئەم تاوانانە بۆ پەرەپێدانی ستراتیژ و ڕێکارە کاریگەرەکانی لێکۆڵینەوە زۆر گرنگە . لایەنی دووەمی ئەم توێژینەوەیە جەختکردنە لەسەر ئەو ئاڵنگارییانەی کە لێکۆڵەران لە کاتی بەرەنگاربوونەوەی تاوانەکانی زانیاری و ئەلکترۆنیدا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، چونکە سروشتی داینامیکی و بێ سنووری بواری دیجیتاڵی بەربەستی ناوازە دەهێنێتە پیش، لەوانە پرسەکانی پەیوەست بە دەسەڵاتی دادوەری، درککردن بە تاوانەکان و تاکتیکەکانی پەرەسەندنی خێرا کە لەلایەن تاوانبارانی ئەلیکترۆنیەوە بەکاردەهێنرێن.

  سەرەڕای ئەوەش، توێژینەوەکە ڕۆشنایی دەخاتە سەر ئەو ئاڵۆزییە تەکنەلۆژیانەی کە لێکۆڵەران ڕووبەڕووی دەبنەوە، وەکو ئامرازەکانی کۆدکردن و بێناوکردن و بێناسنامەیی کە تاوانباران بۆ شاردنەوەی چالاکییەکانیان دەیقۆزنەوە. بۆ چارەسەرکردنی ئەم ئاڵنگارییانە، توێژینەوەکە پێشنیاری پەیڕەوکردنی ڕێبازە فرەڕەهەند و هاوبەشەکان دەکات. جەخت لەسەر هاوکاری نێودەوڵەتی لە نێوان دەزگاکانی جێبەجێکردنی یاسا و دامەزراوەکانی کەرتی تایبەت و پسپۆڕانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی دەکرێتەوە. هەروەها توێژینەوەکە بەدوای ڕاهێنان و پەرەپێدانی کارامەیی بەردەوامدا دەگەڕێت بۆ لێکۆڵەران بۆ ئەوەی ئاگاداری پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان بن. لە کۆتاییدا ئەم توێژینەوەیە هەوڵدەدات جەخت لەسەر بەخێرایی بەدەمەوەچوون و بەرزکردنەوەی هەوڵە جیهانییەکان دەکاتەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تاوانەکانی زانیاری و ئەلکترۆنی. ئەمەش لە رێگای تێگەیشتنێکی گشتگیر لە شێوازی ئەنجامدانی ئەم تاوانانە و چارەسەرکردنی ئەو ئاڵنگارییە تایبەتانەی کە لێکۆڵەران ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، ئەمەش وا دەکات کە هەمووان بتوانن باشتر خۆیان ئامادەبکەن بۆ پاراستنی یەکپارچەیی زانیارییەکان لە جیهانی بەیەکەوە بەستراودا.

وشەی سەرەکی: تاوانەکانی زانیاری، ئاسایشی ئەلیکترۆنی، ئاڵنگارییەکانی لێکۆڵینەوە، تاوانی ئەلیکترۆنی، پزیشکی دادوەری دیجیتاڵی.





سەرچاوەکان

● Brown, C. (2015). Investigating and prosecuting cybercrime: Forensic dependencies and barriers to justice. International Journal of Cyber Criminology, 9(1), 55-119.

● Brown, S. (2015). Digital Forensics: Digital Evidence in Criminal Investigations. CRC Press.

● Cerone, A. & Shaikh, S. A. (2008). Formal analysis of security in interactive systems. In M. Gupta & R. Sharman (Eds.), Handbook of Research on Social and Organizational Liabilities in Information Security. IGI-Global, pp. 415-432 (Chapter 25).

● Council of Europe. (2001). Convention on Cybercrime (Budapest Convention). Retrieved from Council of Europe.

● Everard, P. (2008). NATO and cyber terrorism, Response to Cyber Terrorism. In Edited by Center of Excellence Defence Against Terrorism, Ankara, Turkey, pp. 118-126.

● Giordano, J., & Maciag, T. (2002). High-Technology Crime Investigator's Handbook: Establishing and Managing a High-Technology Crime Prevention Program. Butterworth-Heinemann.

● Gordon, S., & Ford, R. (2006). Information Security: Protecting the Global Enterprise. Prentice Hall.

● Jahankhani, H., & Al-Nemrat, A. (2011). Information Security Management: Concepts and Practice. CRC Press.

● Legislation.gov.uk. (2008). Terrorism Act 2000. Retrieved from legislation.gov.uk.

● Lopez, J., Moon, S., & Park, Y. (2016). "Cloud Forensic Science: A Survey and Research Directions." International Journal of Digital Crime and Forensics (IJDCF), 8(1), pp.57-74.

● Mandhai, S. (2017). "UK Man Charged Over Not Providing Password." Al Jazeera. Retrieved from Al Jazeera.

● Nelson, B., Phillips, A., & Steuart, C. (2010). Guide to Computer Forensics and Investigations, fourth ed. Cengage Learning, Boston.

● Rowlingston, H. (2007). "Cyber Crime: The Challenge in Asia." In M. Nadesan (Ed.), Cyber Crime and Society (pp. 137-146). Sage Publications.

● Rowlingston, R. (2007). Towards a strategy for E-crime prevention. In ICGeS Global e Security, Proceedings of the 3rd Annual International Conference, London, England, 18-20 April 2007. ISBN 978-0-9550008-4-3.

● Saikayasit, R., Stedmon, A. W., Lawson, G., & Fussey, P. (2012). User requirements for security and counter-terrorism initiatives. In P. Vink (Ed.), Advances in Social and Organizational Factors. CRC Press, Boca Raton, FL, pp. 256-265.

● Staniforth, A. (2013). Blackstone's Counter-Terrorism Handbook, third ed. Oxford University Press, Oxford.

● Symantec. (2013). Intelligence Report: October 2013. Retrieved from http://www.symantec.com/connect/blogs/symantec-intelligence-report-october-2013 (accessed January 2024).

● Wall, D. (2005). "The Internet as a Conduit for Criminals." In T. Holt & B. Schell (Eds.), Corporate Hacking and Technology-Driven Crime: Social Dynamics and Implications (pp. 17-38). IGI Global.

● Williams, J. (2012). ACPO Good Practice Guide for Digital Evidence. Retrieved from http://www.acpo.police.uk/documents/crime/2011/20110-cba-digital-evidence-v5.pdf (accessed 1-12-2024).

● Yar, M. (2006). Cybercrime and Society. Sage Publication Ltd, London.

##submission.downloads##

بڵاو کرایەوە

2024-11-30

چۆنییەتی بەکارهێنانی سەرچاوە

حسین prusha Q. (2024). ئاڵناگارییەکانی بەردەم لێكۆڵینەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تاوانە زانیاری و ئەلکترۆنی و دیجیتاڵیەکاندا، پەیڕەوکردنی ڕێبازێکی فرە ڕەهەندی بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی لێکۆڵینەوە لە سەردەمی پێشکەوتنی دیجیتاڵیدا. Zanco Journal of Law and Politics گۆڤاری زانكۆ بۆ یاساو رامیاری, 22(Special), 501–522. https://doi.org/10.21271/zjlp.22.sp.23

ژمارە

بەش

Articles